Η Νύφη φορούσε μαύρα

 

Συγγραφέας: Σόφη Θεοδωρίδου

Τίτλος: Η Νύφη φορούσε μαύρα

Εκδοτικός Οίκος: Ψυχογιός

Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2010

ISBN: 978-960-410-618-9

Σελίδες: 638

Περίληψη:

Σεπτέμβρης του '22. Η νεαρή Αντριανή καταφτάνει στη Σαλονίκη μαζί με το υπόλοιπο ανθρώπινο κοπάδι των προσφύγων. Πεντάρφανη και ολομόναχη, με δυο μάτια πράσινα, μαγικά σαν τα βοτάνια της, θα βρει στήριγμα σε μια καλοκάγαθη ηλικιωμένη Πόντια. Στο ξεδίπλωμα του χρόνου, με τις ανταλλαγές των πληθυσμών, θα εγκατασταθεί σ' ένα μουσουλμανικό χωριό της Μακεδονίας. Εκεί, ανάμεσα σε ανθρώπους πονεμένους που μιλούν ελληνικά, τουρκικά, ποντιακά κι αρμένικα, και που προσπαθούν να στηρίξουν τις ψυχές και τις ζωές τους, η Αντριανή θα αποθέσει την ευτυχία της στα χέρια του ρωμαλέου Άρη με την ηράκλεια δύναμη. Θα προκαλέσει τη μοίρα φορώντας ένα μαύρο φόρεμα για νυφικό. Κι αυτή θα δεχτεί την πρόκληση… Σε μια Ελλάδα που ανεμοδέρνεται στις θύελλες του εικοστού αιώνα, μια γυναίκα τολμά να ορθώσει το ανάστημά της απέναντι σε μια κοινωνία, όπου τον πρώτο λόγο έχει ο άντρας και η πεθερά, για να αναδειχτεί πληγωμένη αλλά νικήτρια.

Σκέψεις:

Εδώ και μια εβδομάδα περίπου έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο πολύ διαφορετικό από το είδος που προτιμώ να διαβάζω.

Η φανταστική λογοτεχνία για μένα είναι κάτι ξεχωριστό. Σε βγάζει από τα όριά σου, ανακαλύπτεις νέους κόσμους και ξεχνάς για λίγο οτιδήποτε και αν σε προβληματίζει σε καθημερινό επίπεδο.

Αυτός ήταν και ο λόγος που το άφησα το συγκεκριμένο βιβλίο στην άκρη χωρίς δεύτερη ματιά. Δεν ξέρω αν έχετε νιώσει ποτέ ένα βιβλίο να σας μιλάει. Κάθε φορά που περνούσα από δίπλα του με καλούσε να το πάρω στα χέρια μου. Έτσι λοιπόν αποφάσισα να του δώσω μια ευκαιρία και δεν πίστευα στα μάτια μου.

Από τις πρώτες δυο σελίδες του με τράβηξε σε ένα εντελώς διαφορετικό μα και τόσο αληθινό κόσμο, από αυτούς που μέχρι τώρα είχα συνηθίσει.

Από τις πρώτες λέξεις του βιβλίου ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι πρόκειται για μια ιστορία θεμελιωμένη πάνω στη μικρασιαστική καταστροφή και τους πρόσφυγες.

Μην κάνετε όμως το λάθος να θεωρήσετε ότι πρόκειται για άλλη μια ιστορική καταγραφή. Θα κάνετε μεγάλο λάθος και θα χάσετε την ευκαιρία ενός πολύ αξιόλογου ταξιδιού στο παρελθόν, τόσο αληθινό όσο και υπέροχο.

Η συγγραφέας ξεκινάει με τον διωγμό των μικρασιατών και την άφιξη των πρώτων προσφύγων στην Θεσσαλονίκη το ’22 και φτάνει μέχρι και τη χούντα της Ελλάδας το ’67.

Ακολουθούμε και εμείς τη 22άχρονη Ανδριανή στο νέο δρόμο που της χάραξε η Μικρασιατική καταστροφή και ο χαμός του συζύγου της και των γονιών της. Τυχαία επιζήσασα της φοβερής σφαγής του χωριού της καταφτάνει μόνη της στο Καραβάν Σαράι, όπου βρίσκει συντροφιά και μια νέα θέση στην οικογένεια της θείας Αννίτσας και του κυρ Μήτσου, που άνοιξαν την αγκαλιά τους για την ξένη κοπέλα.

Η Ανδριανή μοναχοκόρη και μεγαλωμένη με ηθικές αξίες και μορφωτικό επίπεδο πολύ υψηλότερο από τις άλλες γυναίκες της εποχής, μαθαίνει να ζει και να υπομένει τα πάθη της γυναίκας, που αξίζει λιγότερο και από τα ζώα του νοικοκυριού, αλλά και των πολέμων που στιγματίζουν την Ελλάδα εκείνης της εποχής.

Μέσα από το δικό της ταξίδι παίρνουμε και εμείς οι νεότερες μια γεύση από την κατάσταση που επικρατούσε για το γυναικείο φύλλο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αλλά και οι μεγαλύτερες θυμούνται τον αγώνα για τη ζωή και τη δικαίωση.

Η ιστορία της Σόφη Θεοδωρίδου ακολουθεί τα χνάρια των ποικιλόμορφων προσφύγων προς το νέο τόπο, όπου θα μπορέσουν να ξαναχτίσουν τη νέα τους ζωή. Μιας ημέρας περπάτημα από τη Θεσσαλονίκη η Ανδριανή μαζί με εκατοντάδες άλλους πρόσφυγες καταφτάνει σε ένα μουσουλμανικό χωριό, όπου οι κάτοικοι του είναι αυτοί που θα πρέπει να τους παραχωρήσουν τώρα τα σπίτια τους και τις ιδιοκτησίες τους.

Οι παλιοί κάτοικοι είναι αυτοί που τώρα διώχνονται για να μείνουν οι καινούριοι.

Μέσα σε όλο αυτό το πένθος, τον πόνο και τα βάσανα η Ανδριανή γνωρίζει τον έρωτα στο πρόσωπο του τουρκόφωνου Άρη που την παντρεύεται τυλίγοντας τον έρωτά τους μέσα στα κτηματικά συμφέροντα.

Ο άνδρας εκείνης της εποχής, σκληρός και αδυσώπητος, πρέπει να θεωρεί τη γυναίκα δουλικό, χρήσιμη μόνο για τις εργασίες και για τα συμφέροντά του, υπομένωντας την άχαρη ζωή κάτω από ατσάλινη γροθιά.

Ο Άρης όμως, χήρος και αυτός λόγω των καταστάσεων, λατρεύει την Ανδριανή. Δεν παύει βέβαια να είναι υποχείριο της πολιτισμικής του κληρονομιάς και λάτρης των γονέων του που ασπάζονται τις προκαταλήψεις της εποχής και έτσι επιτρέπει στα πεθερικά του να φέρονται στην Ανδριανή με το χειρότερο τρόπο.

Στα 23 της μόνο χρόνια η κοπέλα μαθαίνει τον πόνο της καθημερινής εργασίας, της φτώχιας και της εκμετάλλευσης από τα πεθερικά της. Μόνη της παρηγοριά οι νύχτες που περνάει στο κρεβάτι δίπλα στον Άρη και οι μικρές της αποδράσεις με την Ατροπία, μια γιάτρισσα της εποχής.

Κοντά σε αυτή η Ανδριανή μαθαίνει τα μυστικά των βοτάνων και την τέχνη της μαίας, αλλάζοντας για πάντα το δρόμο της κοπέλας.

Η μοίρα όμως δεν σταματάει εκεί, χτυπώντας ξανά την Ανδριανή. Με τον ερχομό του πρώτου της παιδιού έρχεται και η πρώτη γυναίκα του Άρη, που θα προσπαθήσει να διεκδικήσει τη δίκαιη θέση της.

Από ‘κει και μετά η Ανδριανή ξεχνάει την υποτιμητική θέση της γυναίκας και γεννιέται μέσα της μια λέαινα, έτοιμη να προστατεύσει το παιδί της και να ξεσκίσει όποιο αρσενικό προσπαθήσει να την πληγώσει ξανά.

Με γλαφυρή πένα η συγγραφέας μας δείχνει όλη τη μετάβαση της Ανδριανής από την υποχώρηση της και την οικιοθελή της λησμονιά στον τρόπο που τη μεγάλωσε ο πατέρας της, στην αναγέννηση μιας γυναίκας πολύ πιο μπροστά από την εποχή της και τα ταμπού της εποχής.

Για πρώτη φορά κάνει τις δικές της επιλογές και πολεμάει για τα δικαιώματά της, με αποτέλεσμα να γίνει η γενική κατακραυγή της μικρής κοινωνίας του χωριού.

Όμως αυτά δεν είναι τα μόνα που έχει να μας πει η συγγραφέας. Μέσα από τα μάτια της Ανδριανής βλέπουμε την πορεία των τρομερών πολιτικών αλλαγών, του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, του εμφυλίου και της χούντας.

Με τα δικά της έκπληκτα μάτια μαθαίνουμε για τη μαγεία του ηλεκτρικού ρεύματος και τα άλματα της τεχνολογίας που αργούν να φτάσουν στο μικρό χωριό της.

Ζούμε τον πόλεμο και τη διχόνοια μεταξύ των συγχωριανών της, αλλά και τα δικά της μοιραία λάθη. Μέσα από την πίκρα της Ανδριανής και το ατσάλινο περίβλημά της νιώθουμε την αδικία που γίνεται σε εκείνη και που η ίδια κάνει σε άλλους, όπως στη νύφη που πέφτει τυχαία στο σπιτικό της.

Από την προκατάληψη που έχουν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής να μισούνε τα κορίτσια που έρχονται στην οικογένεια φτάνουμε στο αντίθετο σημείο, όπου η Ανδριανή μισεί τη νύφη κάθε νέο εγγόνι που είναι αγόρι και κατηγορεί όλα τα αρσενικά που υπήρξαν στη ζωή της.

Μόνο πολύ αργά, στο τέλος, καταλαβαίνει τα μεγάλα της λάθη και παρακαλά την Παναγία, που άλλοτε κατηγορούσε για τα πάθη της, να τη συγχωρέσει.

Για όποιον δεν έχει ακούσει ακόμη γι’ αυτό το αριστούργημα σας το λέω ότι πρέπει να το βρείτε οπωσδήποτε.

Αυτή η νέα συγγραφέας με την απίστευτα σαγηνευτική της πένα και ένα λόγο που τρέχει σαν γάργαρο νεράκι δημιούργησε μια ιστορία που θα σας μείνει βαθιά ριζωμένη μέσα στην καρδιά.

Ρούφησα κυριολεκτικά αυτό το βιβλίο μέσα σε μια ημέρα (και τις 635 σελίδες του) ξεχνώντας εντελώς όλα τα υπόλοιπα. Το κείμενο διανθισμένο με παρομοιώσεις και απίστευτες εικόνες, άλλοτε χαϊδεύει τον αναγνώστη σαν παραμύθι και άλλοτε τον χτυπάει σαν γροθιά στην καρδιά και τη συνείδησή του, είτε την πατριωτική είτε τη γυναικεία.

Σημαντικό ατού του κειμένου είναι οι διαφορετικοί διάλογοι και οι γλώσσες που σπάνια συναντάμε σε αφηγήματα, δείχνοντας έτσι τις δεκάδες διαφορετικές καταγωγές των ανθρώπων ενός μόνο μικρού χωριού.

Η μόνη ένσταση, που ίσως θα μπορούσα να κάνω, (αν και στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε κάτι τέτοιο) είναι οι εκτενής αναφορές προς το τέλος του βιβλίου σε ιστορικά γεγονότα. Αλλά, ούτε και αυτά χαλάνε τη ροή και το λόγο του. Απλά, για όσους είναι συνηθισμένοι σε βιβλία με περισσότερη δράση όπως εγώ, να βρούνε τις τελευταίες σελίδες λίγο πιο αργές.

Σε άλλους αναγνώστες βέβαια είμαι σίγουρη ότι θα προσθέσει πολύ περισσότερους πόντους, αφού η συγγραφέας καταφέρνει να δείχνει με αυτό τον τρόπο τα ακριβή ιστορικά πλαίσια του υπέροχου δημιουργήματός της.

Η συγγραφέας

Η ΣΟΦΗ ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ γεννήθηκε και μεγάλωσε σ' ένα μικρό χωριό της Αλμωπίας, μιας μικρής επαρχίας του Νομού Πέλλας. Σπούδασε νηπιαγωγός στη Θεσσαλονίκη και εργάζεται σε δημόσιο σχολείο της περιοχής απ' όπου κατάγεται και όπου ζει με την οικογένειά της. Αγαπημένες της ασχολίες είναι το διάβασμα, η ζωγραφική και, εδώ και λίγο καιρό, το γράψιμο. Είναι παντρεμένη και έχει δυο γιους. Η ΝΥΦΗ ΦΟΡΟΥΣΕ ΜΑΥΡΑ είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.